In gesprek over dierproeven

De debatten passen in de ontwikkeling naar steeds meer openheid en transparantie over dierproeven. En daarbij hoort ook de nuance. Wim de Leeuw, hoofd van de gezamenlijke Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht, zegt hierover: “We zien dat het dierproevendebat dreigt te polariseren. Mensen uiten zich tegen elk diergebruik óf benadrukken dat wetenschap absoluut nooit zonder dierproeven zal kunnen.

Wat ons betreft ligt de waarheid in het midden. Als we alle dierproeven per direct zouden afschaffen, zouden we belangrijk medisch onderzoek naar allerlei ernstige ziekten moeten stopzetten. Aan de andere kant is het onze morele plicht om heel erg ons best te doen om lijden van proefdieren te voorkomen en hard te zoeken naar proefdiervrije innovaties, zodat we steeds minder dierproeven nodig hebben. En er zijn ook wetenschappelijke redenen om waar mogelijk proefdiervrije methoden te ontwikkelen.”

Wim de Leeuw, hoofd van de gezamenlijke Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht

Vervanging, vermindering, verfijning

De Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht doen dierproeven voor verschillende vormen van onderzoek en voor onderwijs aan medisch specialisten en aan studenten diergeneeskunde en biologie. Daarbij passen ze de drie V’s toe: zoveel mogelijk streven naar vervanging van dierproeven door proefdiervrije methoden, vermindering van het aantal proefdieren en verfijning door te zorgen voor het best mogelijke welzijn voor de proefdieren.

Het 3Rs-Centre (de V’s zijn R’en in het Engels: replacement, reduction, refinement) van de universiteit speelt een belangrijke adviserende en stimulerende rol. Er zijn dan ook al enorme stappen gemaakt. De Leeuw: “Er wordt veel gedaan voor het welzijn van proefdieren. Ze krijgen bijvoorbeeld net als mensen anesthesie tijdens een operatie en naderhand pijnstillers. Daarnaast nemen de proefdiervrije innovaties een vlucht, zoals organen-op-een-chip, organoïden, computermodellen en slim gebruik van bestaande data.”

bekijk de video: Dierproeven en 3V in Utrecht

Creatieve oplossingen

Veel vooruitgang is geboekt in het onderwijs aan artsen en studenten diergeneeskunde. Zo leren ze hechten met binnenbanden, gekookte mie of bloemblaadjes. Om studenten les te geven in anatomie en fysiologie worden plastinaten en virtual reality ingezet. Het vermindert allemaal de inzet van proefdieren.

Een andere belangrijke stap vooruit is dat adoptie van overtollige muizen en ratten mogelijk is gemaakt. De dieren hoeven daardoor niet gedood te worden, wat voorheen wel gebeurde. De adoptie is gestart als een proefproject in samenwerking met enkele dierenbeschermingsorganisaties en is nu staand beleid.

Bekijk de video: Inzet van VR in onderwijs

Transitie Proefdiervrije Innovatie Utrecht

Om de zoektocht naar proefdiervrije innovaties te versnellen richtten de UU en het UMC Utrecht samen met de Hogeschool Utrecht als derde partner een werkgroep Transitie Proefdiervrije Innovatie op, in navolging van het landelijke programma met dezelfde naam. De Utrechtse werkgroep heeft een Helpdesk, adviseert de hoofdbesturen over mogelijkheden om de transitie te bevorderen, onderhoudt contacten over het onderwerp met andere universiteiten en organiseert Helpathons: creatieve, interdisciplinaire bijeenkomsten waarin een concrete transitievraag van een onderzoeker centraal staat.

Daniela Salvatori, voorzitter Transitie Proefdiervrije Innovatie Utrecht

De werkgroep houdt zich bovendien bezig met onderwijs voor studenten, promovendi en professionals. Zo werd onlangs een cursus Better Science with Less Animal Experimentation ontwikkeld. Voorzitter van de werkgroep en coördinator van de cursus Daniela Salvatori licht toe: “We laten studenten kennismaken met verschillende benaderingen van onderzoek en onderwijs, ook de allernieuwste innovaties. Het is belangrijk dat ze die kennis vroeg in hun carrière aangeboden krijgen. Zo leiden we een generatie op die klaar is voor de toekomst.”

Cursus betere proefopzet

Parallel is er veel aandacht voor doorgaande kwaliteitsverbetering van het onderzoek waarvoor wel dieren worden gebruikt. Daartoe is onlangs de cursus My Animal Research – Experimental Design opgezet. In deze cursus wordt veel aandacht besteed aan het tot in de finesses fijn slijpen van het ontwerp van dierstudies en het voldoen aan actuele richtlijnen voor voorbereiding (PREPARE) en rapportage (ARRIVE). Ook dat bespaart proefdieren, verbetert hun welzijn en maakt bovendien de uitkomsten betrouwbaarder.

Transparantie

Transparantie is belangrijk voor de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht. Zo publiceren ze al sinds 2010 een online Jaarverslag Dierproeven (voorheen drukwerk), is de website van hun Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht openbaar (sinds 2015), en zijn daar ook alle projectvergunningen te vinden (sinds 2017), inclusief beschrijvingen van de dierproeven en de ethische afweging zoals gemaakt door de Dierexperimentencommissie Utrecht.

Meepraten?

Dat kan op de volgende evenementen:

• Pint of Science Festival: Can medical science do without animal experiments? (Engelstalig), woensdag 19 mei, 20:00-21:30 uur, online
• Debat over dierproeven: Betere wetenschap zonder proefdieren, hoe dan? (Nederlandstalig), dinsdag 8 juni, 15:30-17:30 uur, in Utrecht en online
• Helpathon (Engelstalig), dinsdag 13 juli, 10:00-17:00 uur, online, info via tpi@uu.nl