Proefdieren trainen
Het trainen van proefdieren kan nuttig zijn om het welzijn van de dieren te verbeteren. Training verbetert voor de dieren de voorspelbaarheid van wat er komen gaat en het gevoel van invloed op de situatie. Dat vermindert stress. Trainen is vooral nuttig bij het uitvoeren van bepaalde handelingen en om een betere band met dieren op te bouwen.
In dit artikel
In de veterinaire wereld is het trainen van dieren een wereldwijde trend aan het worden. Ook in dierentuinen wordt het al geruime tijd toegepast, en steeds meer ook bij grote proefdieren, zoals katten, honden en apen. Het trainen van kleine proefdieren, zoals muizen en ratten, is in opkomst.
Waarom proefdieren trainen?
Het doel is: minder stress voor de dieren, meer werkplezier voor de medewerkers en betere wetenschap. Bij het verminderen van stress bij proefdieren zijn er twee kernprincipes die een belangrijke rol spelen: voorspelbaarheid en controleerbaarheid. Voorspelbaarheid houdt in dat een dier kan voorspellen wat er in de omgeving gebeurt. Controleerbaarheid houdt in dat een dier door middel van gedrag invloed kan uitoefenen op de situatie. Voorspelbaarheid en controleerbaarheid verhogen het welzijn van een dier. Het trainen van een proefdier is het aanleren van een specifieke gedragsrespons in een bepaalde context. Gedrag kan daarbij worden beloond of bestraft, maar dit laatste geeft juist extra stress, en wordt daarom in principe niet toegepast.
Welzijn van proefdieren
Met name op de lange termijn kan training veel opleveren voor het welzijn van dieren.
- Minder angst, pijn en stress bij handelingen
- Minder fixatie nodig
- Minder agressie (bijtgedrag) waardoor plezierigere omgang
- Betere band met verzorger(s)
- Spel, geaaid worden, kortom: verrijking
Uitdagingen
Training is geen oplossing voor elke situatie. Er zijn ook de nodige uitdagingen te overwinnen.
- Tijdsinvestering (alleen zinvol als dieren langer blijven)
- Moeilijker afscheid nemen van dier door verzorger(s)
- Professionele benadering noodzakelijk (niet zomaar beginnen)
Ondanks de uitdagingen is training in sommige gevallen bijzonder belangrijk, omdat er procedures zijn die mentaal trauma kunnen veroorzaken bij een dier. Training verlaagt het stressniveau bij deze procedures en levert ook op de lange termijn voordeel op. Zo kunnen er na een lange periode weer herhalingstrainingen worden toegepast als een bepaalde procedure herhaald moet worden.
Training of habituatie?
Naast training kan habituatie zinvol zijn. Bij habitueren laat je het dier wennen aan een bepaalde procedure, eventueel gevolgd door een beloning, zodat het dier de vervelende procedure met iets positiefs gaat associëren. Bij training laat je het dier actief meewerken waarbij je in kleine stapjes de totale procedure steeds dichter benadert. Habituatie wordt al meer toegepast dan actieve training. Ze kunnen beide zinvol zijn. Dit verschilt per situatie.
Training en de 3 V’s
Training gaat vooral over verfijning. Door het trainen ervaren dieren minder ongerief. Doordat je de stress vermindert zijn de metingen die je aan de dieren doet betrouwbaarder. Dat heeft een positief effect op de betrouwbaarheid van studieresultaten. Dieren werken makkelijker mee en er is minder fixatie nodig, waardoor een procedure makkelijker en sneller kan verlopen. Zo kun je sneller, veiliger en nauwkeuriger werken.
Autonomie
Vanuit de ethiek zijn er bezwaren denkbaar. Getrainde proefdieren werken op grond van beloning mee aan dierproeven. Enerzijds geef je ze daarmee meer autonomie: ze kiezen ervoor om mee te werken en hoeven niet gedwongen te worden. Anderzijds is dit geen échte autonomie: ze worden er toe verleid met beloningen en overzien hun situatie niet volledig. Ze kunnen geen keuze maken zoals een mens dat zou kunnen doen. Echter, we verrichten nu eenmaal dierproeven. Daarvan uitgaande, is het belangrijk voor optimaal welzijn te zorgen. Training kan daaraan bijdragen.
Starten met trainen
Wil je starten met het trainen van proefdieren? Het is essentieel dat je goed weet wat je doet. Denk kritisch na over je aanpak en het verfijnen van je studie. Neem contact met ons op, en wij brengen je in contact met ervaren trainers op Utrecht Science Park.
Perlman et al., (2012). Implementing positive reinforcement animal training programs at primate laboratories. Applied Animal Behaviour Science, 137(3-4), 114-126
Poole, T. (1997). Happy animals make good science. Laboratory animals, 31(2), 116-124.
Haug, L. I., & Florsheim, A. (2010). Training of Animals.