"Wij laten zien dat proefdieren trainen kan"

Waarom hebben jullie proefdieren getraind?

Proefdieren trainen kan een manier zijn om delen van een onderzoek te verfijnen. Door proefdieren te trainen verhoog je de voorspelbaarheid voor dieren en kan je ervoor zorgen dat ze beter meewerken. Dat maakt het voor onderzoekers makkelijker om bepaalde handelingen uit te voeren en voor de dieren minder stressvol om ze te ondergaan. We voeren handelingen uit die invasief zijn, maar door de dieren te trainen hoef je bijvoorbeeld geen volledige fixatie te doen.

Hoe werkt het trainen van proefdieren?

Je begint met nadenken over de manier waarop je de dieren wil trainen en wat de belangrijke componenten zijn van je onderzoek. Het is ook belangrijk om je dieren te habitueren, zodat ze gewend zijn aan jouw aanwezigheid en gehanteerd worden. Daarna bedenk je hoe je de handeling die je wil uitvoeren kan opdelen in kleine stapjes. Wij hebben bijvoorbeeld ratten getraind op orale toediening. We zijn klein begonnen. De eerste stap is dat de ratten op een platform gaan zitten. De tweede stap is dat je ze aanraakt in de nek. De derde stap is het hoofdje vasthouden. Op die manier ga je steeds een stapje verder. Je moet daarbij heel duidelijk zijn, bijvoorbeeld door te werken met beloningen. Wij gaven de ratten een beloning als ze in de buurt kwamen van het platform en op een gegeven moment legden ze die link.

Hoe beloon je proefdieren?

Meestal wordt er voedsel gebruikt, maar je kan ook positief hanteren, zoals aaien, gebruiken als beloning. Je moet er dan wel zeker van zijn dat de dieren het aaien als belonend zien. Bij dieren die het niet zijn gewend om geaaid te worden kan dit namelijk juist weer voor extra stress zorgen. Voor de ratten en muizen die we in het onderwijs gebruiken hebben we pindakaas en snoepjes uit de dierenwinkel gebruikt. Als dieren voor onderzoek gebruikt worden moet je vaak zorgen voor een hygiënisch veilige beloning die binnen je studie past. Denk aan sucrosepellets of hoogwaardig voer wat een hittebehandeling heeft ondergaan.

Voor welke procedures is trainen nuttig?

Proefdieren trainen is met name nuttig voor procedures die je langdurig en herhaaldelijk uitvoert. Als je één keer een injectie moet toedienen is het niet praktisch om daarvoor een dier te trainen. De tijdsinvestering weegt dan niet op tegen de voordelen. Het trainen moet niet langer duren dan de proef. Stel, je experiment start al voordat een dier geboren is of net na de geboorte, dan heb je niet de mogelijkheid om een dier te trainen. Als deze beperkingen er niet zijn, en je een bepaalde invasieve procedure elke dag moet uitvoeren voor langere tijd, zoals medicatie oraal toedienen, dan is het de moeite waard om het te overwegen. De dieren voor het onderwijs houden we voor een langere periode, dus is trainen voor ons bijna altijd een goede optie.

Wat zijn uitdagingen waar je tegenaan liep?

De eerste uitdaging is dat je zelf getraind moet zijn in het trainen van dieren. Dat heb ik zelf ook ervaren, want ik was geen expert op het gebied van trainen. Een aantal van mijn collega's gelukkig wel, zij wisten er al meer vanaf. Proefdieren trainen lijkt simpel, maar er zijn een hoop dingen waar je rekening mee moet houden. Als je zelf een keer de fout in gaat kan het voor een dier bijvoorbeeld erg onduidelijk worden. Je moet zelf echt goed oefenen met het trainen van dieren. Wij zijn ook zeker nog geen experts, want we hebben het nog maar één keer gedaan. Soms waren we niet duidelijk genoeg met de beloning of te laat. Soms waren we zelfs iets te voorzichtig. Van deze ervaringen hebben we ook weer geleerd.

Een andere uitdaging zijn de individuele verschillen tussen dieren. Het ene dier heeft er wel zin in en het andere niet. Sommige dieren leren ook sneller dan anderen.

Tijdens het trainen bouw je ook een band op met de dieren. Dat maakt het lastig om een dier na afloop van een proef te moeten doden. Dat doet zeker wat met je en kan een groot nadeel zijn.

Wat zijn interessante ontwikkelingen op dit gebied?

Onze inspiratiebron was RISE Research Institutes of Sweden. Bij hen zagen we de positieve aspecten van het trainen van proefdieren. Grotere dieren, zoals honden, worden al langer getraind en tegenwoordig wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar het trainen van proefdieren. Door een publicatie van RISE wordt het trainen van proefdieren nu wereldwijd iets bekender. Andere onderzoeksinstellingen kijken nu ook naar de mogelijkheden om proefdieren te trainen. Dat is een positieve ontwikkeling. Proefdieren trainen staat nog steeds in de kinderschoenen, maar er is gelukkig steeds meer aandacht voor. Voorheen was dat nog een discussiepunt. Ik hoop dat we kritischer gaan nadenken over de mogelijkheden om proefdieren te trainen. Wij willen laten zien dat je proefdieren wél kan trainen en geven graag advies.