Wat houdt jouw onderzoek in?

Het opzetten van een humane cellijn voor neurobiologisch onderzoek. Het unieke aan hersencellen is dat ze niet delen. Als je een cellijn wilt opzetten, kan je deze niet in één keer opkweken en in kweek houden, wat bij andere celtypes wel kan. De cellijnen gaan na een tijdje dood, waardoor we in het verleden iedere keer weer gebruik moesten maken van nieuwe proefdieren.

In dit onderzoek zijn we menselijke pluripotente stamcellen (cellen die in alle celtypes kunnen uitgroeien, met uitzondering van extra-embryonaal weefsel zoals de placenta – red.) gaan gebruiken, deze kunnen namelijk wel doorgroeien. Hiervoor hoef je maar één keer materiaal te verzamelen, dat je  in een kweekschaaltje kunt laten uitgroeien tot hersencellen. Het eerste deel van dit project bestond uit het opzetten van dit proefdiervrije modelsysteem. Vervolgens hebben we een uitgebreide karakterisatie gedaan waarbij we verschillende eigenschappen in kaart hebben gebracht.

Kun je hiermee de proefdieren voor dit soort onderzoek helemaal vervangen?

Er zijn voor het opzetten van dit soort hersencelkweken voor onderzoek inderdaad geen dierproeven meer nodig. Dit is een nieuwe techniek die pas in 2012 of 2013 is ontdekt. Voordat deze nieuwe techniek bestond, heeft het lab sinds de jaren ’60 altijd gebruik gemaakt van stamcellen die we uit rattenembryo’s haalden en die vervolgens in kweek werden gebracht. De moederrat leeft hierna niet meer. Nu we menselijke stamcellen kunnen opkweken en gebruiken, zijn hiervoor geen proefdieren meer nodig.

Kunnen anderen dit nieuwe modelsysteem ook gebruiken?

Ja, mensen van de afdeling bètawetenschappen kunnen er gebruik van maken. Verder presenteren we de data op nationale en internationale congressen. Ons eerste artikel is bedoeld en opgezet als resource; het is echt een database aan informatie over wat er allemaal in die hersencellen voorkomt. Zodat onderzoekers bijvoorbeeld kunnen kijken of een bepaald eiwit voorkomt in deze cellen, hoe het eruit ziet, en hoe het zich gedraagt in de tijd. Dat is de insteek van dit project: dat onderzoekers het als startpunt kunnen gebruiken voor hun eigen onderzoek.

Tegen welke problemen liepen jullie aan?

Tja, waar zal ik beginnen? Dit project is eigenlijk net als een app die voor het eerst gelanceerd wordt, waarin nog veel bugs zitten. Het is veel trial and error geweest: cellen gingen dood, groeiden niet, of bleven in de stamcelfase hangen. In 2015 waren er maar een paar protocollen bekend. Die hebben we naast elkaar gelegd en zo zijn we met de opzet begonnen. Uiteindelijk lukte het ons om de cellijn en de celkweek op te zetten en konden we verder onderzoek doen. Hieruit volgden weer andere uitdagingen. Het heeft veel tijd gekost om alles goed te krijgen, maar al doende leer je.

Wat is jouw motivatie?

Ik heb geholpen bij het kweken van de ratten en ik vond het lastig. Ik hou er niet van om proefdieren te gebruiken, maar ik snap dat het voor sommige onderzoeken nodig is. Wel is het goed om altijd met elkaar op zoek te blijven naar hoe we zo min mogelijk dierproeven kunnen doen. Bij mijn eigen onderzoek vraag ik me altijd af: waar voel ik me goed bij? Ik vind het fijn dat ik voor mijn onderzoek een manier heb gevonden om het proefdiervrij te kunnen doen.

Daarnaast vind ik het fascinerend om onderzoek te doen in menselijke hersencellen, want we weten niet goed in hoeverre onderzoek in dierlijke hersencellen zich vertaalt naar de mens. Wat hebben we allemaal nog over het hoofd gezien? Wat is er allemaal nog onontdekt? Ik denk dat mijn onderzoek wel zal aanslaan bij andere wetenschappers, omdat het naast het onderwerp dierenwelzijn ook een biologische relevantie heeft.