Beter proefdieronderzoek door Open Science
Open Science houdt in dat onderzoeksdata in een zo vroeg mogelijk stadium vrij toegankelijk (Open Acces) worden gemaakt. Maar ook dat onderzoeksmethoden en data worden gedeeld. Wat kun jij doen om bij te dragen aan Open Science?
In dit artikel
Openheid over methoden, gegevens en resultaten is een eerste vereiste omdat het kan leiden tot betrouwbaarder, efficiënter en relevanter onderzoek waarbij minder proefdieren worden gebruikt. Open Science is daarom een manier om onderzoek te verbeteren. Als onderdeel van hun visie op verantwoord onderzoek promoten en ondersteunen zowel de Universiteit Utrecht als het UMC-Utrecht Open Science via hun respectievelijke Open Science-programma's. Onderzoek volgens de Open Science-principes is verantwoordelijk, bewust en kritisch, en staat open voor feedback. Het is niet altijd gemakkelijk om Open Science toe te passen, maar er is en wordt al veel vooruitgang geboekt en er is ondersteuning beschikbaar via deze verschillende programma's.
Er zijn verschillende stappen die een onderzoeker kan nemen om Open Science toe te passen op proefdieronderzoek, rekening houdend met het extra ethische bewustzijn, de gevoeligheid bij het publiek en de hoge mate van betrokkenheid bij de regelgeving. Deze stappen worden gevisualiseerd in de onderstaande figuur en kort toegelicht in de tekst die volgt.
Financiers van onderzoek kunnen een stimulerende rol hebben. ZonMw helpt bijvoorbeeld bij het financieren van systematische reviews en het publiceren van negatieve of neutrale onderzoeksresultaten. ZonMw helpt ook om onderzoeksdata FAIR (Findable, Accessible, Interoperable and Reusable) te maken. Dit zorgt ervoor dat data beter gedistribueerd en gedeeld kunnen worden, zodat andere onderzoekers de data kunnen hergebruiken. ZonMw hoopt dat het stimuleren van Open Science ervoor zorgt dat onderzoek niet onnodig herhaald wordt. Dit voorkomt ook onnodig gebruik van proefdieren.
PREPARE
De voorbereidingen voor een onderzoek vormen de eerste stap op weg naar ethisch en wetenschappelijk verantwoord onderzoek. Elke fase van het onderzoeksproject moet worden beschreven, besproken, geëvalueerd en gecommuniceerd met alle betrokkenen. Op deze manier kan er geen twijfel bestaan over praktische zaken, zoals de verantwoordelijkheden voor de verschillende fasen, de verdeling van werk en kosten en de communicatie over de resultaten van het onderzoek. Deze moeten worden afgerond voordat het onderzoek begint. PREPARE is een onmisbaar hulpmiddel om dit te realiseren. Het bestaat uit richtlijnen voor het plannen van dierproeven op een gestructureerde manier, om zo de basiskwaliteit te garanderen.
INFORM
Alle onderzoekers die een projectlicentie krijgen, moeten voldoen aan de wettelijke verplichting om een niet-technische samenvatting (NTS) te schrijven. Alle NTS-en worden gepubliceerd in een centrale database, het AnimaL Use Reporting EU System (ALURES). Dit is om een lekenpubliek te bereiken en het onderzoek op een transparante en controleerbare manier uit te leggen. Om dit te doen, is het handig om de volgende vuistregels toe te passen.
Verantwoord proefdiergebruik vereist een rigoureus ontwerp van experimenten met een goed statistisch analyseplan. Er zijn gratis online tools beschikbaar zoals NC3Rs Experimental Design Assistant en via het Education and Training Platform for Laboratory Animal Science (ETPLAS), het Enhancing Quality In Preclinical Data (EQIPD) consortium en de Responsible Research in Practice website.
DESIGN
Verantwoord proefdiergebruik vereist een rigoureus ontwerp van experimenten met een goed statistisch analyseplan. Er zijn gratis online tools beschikbaar zoals NC3Rs Experimental Design Assistant, en via het Education and Training Platform for Laboratory Animal Science (ETPLAS), het Enhancing Quality In Preclinical Data (EQIPD)-consortium en de Responsible Research in Practice-website.
PLAN
Het maken van een Data Management Plan (DMP) is een volgende stap in de lijst van voorbereidingen voordat een onderzoek met proefdieren van start gaat. Met behulp van DMP Online (DMPonline 2023) kunnen onderzoekers de verschillende sjablonen gebruiken en begeleiding krijgen bij het invullen. Een goed DMP is geschikt om de veiligheid te garanderen en moet voldoen aan de FAIR-principes: Findable, Accessible, Interoperable, Reusable. De voordelen van goed datamanagement komen zowel het lab dat zijn datamanagement op orde heeft, als de (dier)wetenschap in het algemeen ten goede.
PREREGISTER
Preregistratie - het registreren van een onderzoeksprotocol voor de start van de experimenten - verankert transparantie vroeg in het onderzoeksproces. Bij het registreren van hun onderzoeksprotocollen tonen onderzoekers a priori hun hypotheses, onderzoeksopzet en analyseplan (in een open bron). Dit verhoogt de betrouwbaarheid van de gerapporteerde resultaten en vermindert vertekeningen in de rapportage (bijv. selectieve rapportage van uitkomsten), dubieuze onderzoekspraktijken (bijv. het creëren van een hypothese nadat de resultaten bekend zijn, p-hacking) en publicatiebias, en maakt gegevensuitwisseling mogelijk. Dit helpt ook om onnodige herhaling van dierproeven te voorkomen, de kwaliteit van dierstudies te verbeteren en samenwerking te bevorderen. Vanaf 2022 bestaan er twee platforms voor preregistratie van protocollen voor dierstudies: preclinicaltrials.eu en de animal study registry.
CONNECT
Door contact te leggen met journalisten en deel te nemen aan het publieke debat via online en offline media, kunnen waardevolle onderzoeksinzichten en moeilijke ethische overwegingen niet alleen worden gedeeld met geïnteresseerde individuen, maar ook met professionals in de gezondheidszorg, patiëntenorganisaties, dierenbeschermers en beleidsmakers. Dit kan vervolgens leiden tot het ontvangen van nuttige inzichten van partners in de samenleving en het maakt de wetenschap opener, omdat het de deur opent naar nieuwe contacten en samenwerkingen, nieuwe input en ideeën, waardevolle feedback en de mogelijkheid om te leren van kritische standpunten. Voor deze aanpak kun je ondersteuning vragen van de persvoorlichter of communicatieafdeling van je organisatie, zodat je in contact kunt komen met journalisten of kunt deelnemen aan het publieke debat.
Naast het contact met het publiek en het delen van informatie en gegevens met je collega's is ook het delen van overbodige dieren, weefsel en andere fysieke materialen van vitaal belang. Dit creëert de mogelijkheid om proefdieren beter te gebruiken. Hierdoor zijn er in het algemeen minder proefdieren nodig. Om vraag en aanbod van overtollige dieren en dierlijke organen en weefsels bij elkaar te brengen, initieerden het 3Rs Centre van de Universiteit Utrecht en de Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht het webgebaseerde uitwisselingsplatform voor dieren en weefsels ATEX. Het werkt voor levende overtollige proefdieren en verse of geconserveerde organen en weefsels.
EXCHANGE
Naast het contact met het publiek en het delen van informatie en gegevens met je collega's, is ook het delen van overbodige dieren, weefsel en andere fysieke materialen van vitaal belang. Dit creëert de mogelijkheid om proefdieren beter te gebruiken. Hierdoor zijn er in het algemeen minder proefdieren nodig. Om vraag en aanbod van overtollige dieren en dierlijke organen en weefsels bij elkaar te brengen, initieerden het 3Rs Centrum van de Universiteit Utrecht en de Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht het webgebaseerde uitwisselingsplatform voor dieren en weefsels ATEX. Het werkt voor levende overtollige proefdieren en verse of geconserveerde organen en weefsels.
SHARE
Het delen van gegevens is een belangrijk aspect van onderzoekstransparantie en -integriteit. Het stelt andere onderzoekers in staat om je werk in een onbewerkt formaat te zien. Input van collega's kan helpen om robuuste en veerkrachtige datasets te maken die bestand zijn tegen kritiek. Hoe sneller we delen, hoe sneller het de wetenschappelijke gemeenschap ten goede komt.
De eenvoudigste manier om je gegevens te delen is door gebruik te maken van een gegevensopslagplaats, zowel vakspecifiek als algemeen. Sites zoals Re3data of FAIRsharing kunnen helpen bij het vinden van dergelijke repositories.
ARRIVE
Transparante en nauwkeurige rapportage is een hoeksteen van open wetenschap. Als een dierstudie invloed moet hebben op toekomstig onderzoek, beleid en de praktijk, is het essentieel dat deze voldoende gedetailleerd wordt gerapporteerd zodat de betrouwbaarheid en methodologische kwaliteit kunnen worden beoordeeld en de methoden kunnen worden gereproduceerd. Het volgen van de ARRIVE-richtlijn verbetert de kwaliteit van een publicatie zodat deze goed gebruikt kan worden door anderen, als referentie, maar ook voor systematische reviews en meta-analyses. De ARRIVE-richtlijn (2.0) bevat tien noodzakelijke en elf aanbevolen aandachtspunten voor publicaties.
PUBLICATION
Publicatie van mislukte onderzoeken of anderszins negatieve of neutrale resultaten zijn voor de wetenschappelijke gemeenschap net zo waardevol als de publicatie van positieve resultaten. Dit kan helpen om het onnodige gebruik van proefdieren te voorkomen, maar kan ook bijdragen aan de kennis van specifieke biologische verschijnselen.
Webinar Beter proefdieronderzoek door Open Science
Op 26 oktober 2021 werd het online symposium Better Animal Research through Open Science georganiseerd door het Open Science-programma van de Universiteit Utrecht en de Instantie voor Dierenwelzijn Utrecht. Je kunt de opnames van het symposium hier bekijken
De presentaties die deel uitmaakten van het symposium zijn ook opgenomen in een publicatie: Janssens M, Gaillard S, de Haan JJ, de Leeuw W, Brooke M, Burke M, Flores J, Kruijen I, Menon JM.L, Smith A, Tiebosch IA.C.W, Weijdema F (2023) How open science can support the 3Rs and improve animal research. Research Ideas and Outcomes 9: e105198.
Wil je meer betrokken zijn bij Open science, sluit je dan aan bij de Open Science Community Utrecht.