3V-Stimuleringsfonds: geprepareerde kippen voor onderwijs

Wat houdt jullie onderzoek in?

We werken hier aan het verminderen van het gebruik van proefdieren binnen het onderwijs, onder andere door plastinaten te maken. Dat zijn dieren of delen van dieren die op een speciale manier geprepareerd zijn. Studenten diergeneeskunde kunnen een plastinaat van een dier bestuderen en zo in 3D zien hoe het dier er vanbinnen uitziet. De plastinaten gaan jaren mee, terwijl voorheen elke groep studenten opnieuw een dood proefdier nodig had. De dieren die we plastineren zijn gedood na een dierproef of gedoneerd via het Dierdonorcodicil van Proefdiervrij.

Vogels hebben een bijzondere bouw. Ze hebben geen middenrif; de longen liggen naast de eierstok, en er zijn ook luchtzakken. Dat is allemaal moeilijk voor te stellen voor de studenten. Daarom plastineren we ook kippen, maar daarbij hebben een probleem, juist met die luchtzakken. Die blijven op spanning door de lucht die erin zit. Als je erin snijdt worden ze onmiddellijk weggedrukt door de omliggende organen. Maar je wil niet dat in het plastinaat de luchtzakken verdwenen zijn. Het is ons gelukt de holte van de luchtzak te vullen met gele latex, maar die wordt mat. De studenten kijken dan tegen een gele klont aan en zien niet welke organen erachter liggen. Dat probleem willen we op zien te lossen.

Hoe ver zijn jullie met het onderzoek?

Het is nog pril. We hebben een brainstorm gehouden over mogelijke oplossingen om de luchtzak beter te plastineren. Een paar ideeën hebben we uitgeprobeerd. Het resultaat is echter nog niet wat we hadden gehoopt. Het is gelukt om de luchtzak steviger te krijgen en er een soort luikjes in aan te brengen, zodat je er op een aantal plaatsen doorheen kunt kijken. Dat is beter, maar niet ideaal. Een paar andere proefmodellen zitten nog in het proces van plastinatie, want dat duurt in zijn geheel enkele maanden. We wachten af in hoeverre die geslaagd zijn.

Waarom is dit zo belangrijk dat er speciaal onderzoek naar gedaan moet worden?

Als een dierenarts uiteindelijk een vogel moet onderzoeken of behandelen zit er een huid met veren omheen. Het is dan belangrijk om in je hoofd een 3D-beeld te hebben van hoe die vogel in elkaar zit. In lesboeken staan plaatjes en beschrijvingen, maar door ook een 3D-plastinaat aan te bieden maak je het beeld compleet. We hopen dat ze het daarmee beter onthouden, en zelfs dat ze daarmee leren om in hun hoofd ook andere plaatjes om te zetten naar 3D. Juist omdat dit zo belangrijk is, krijgen studenten nu toch nog een proefdier op de snijtafel, maar daar willen we graag vanaf.

Krijgen afgestudeerde dierenartsen veel met vogels te maken?

Dat hangt van af de richting die ze kiezen. Studenten die kiezen voor landbouwhuisdieren kunnen specifiek kiezen voor pluimvee. Degenen die aan het werk gaan met gezelschapsdieren krijgen in de klinische praktijk natuurlijk de nodige kanaries, parkieten en papegaaien te zien. Je moet als dierenarts dus zeker ook verstand hebben van vogels.

Wat betekent de subsidie van het 3V-Stimuleringsfonds voor dit onderzoek?

Het verminderen van het gebruik van kippen als proefdier in het onderwijs, na allerlei andere diersoorten, speelde al langer door mijn hoofd. De oproep van het fonds om onderzoeksvoorstellen in te dienen was aanleiding om ook echt als groep bij elkaar te gaan zitten om erover na te denken. Het is een onderzoek waarvan je niet gemakkelijk kunt zeggen: dit gaat lukken. Het is vooral aftasten: wat lukt wel en wat lukt niet?

We zijn hier elke dag aan het plastineren: een kat, een hond, een varken, een rund. Het is erg druk. Dan geef je een plan met een kleinere kans van slagen niet snel prioriteit. Je kunt de tijd en het geld gewoon niet missen. De subsidie hielp ons om die stap toch een keer te nemen en te zeggen: nu doen we een pilot van de luchtzakken van de kip tussendoor, ook al is de uitkomt ongewis. Het is echt afwachten of we een goede methode vinden, maar als we die vinden is het wel een grote verbetering. Was de subsidie er niet geweest, dan was het enkel een knagende gedachte gebleven.

Op de website van het 3Rs-Centre Utrecht Life Sciences legt hij uit waarom een goede proefopzet van essentieel belang is, en welke aandachtspunten het belangrijkst zijn als het gaat om reproduceerbaar preklinisch biomedisch onderzoek. Ook vertelt hij hoe zijn werk bijdraagt aan 3V: Vervanging, Vermindering en Verfijning.